Các vụ tử tự ở học sinh, sinh viên đang ở mức báo động, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các em đang phải chịu quá nhiều áp lực từ việc học hành, từ cuộc sống dẫn đến stress, rối loạn tâm lý, trầm cảm. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu xem thực trạng trầm cảm ở học sinh sinh viên hiện nay như thế nào và đưa ra những giải pháp tích cực nhất cho vấn đề này.

Trầm cảm học đường là gì?

Trầm cảm là chứng rối loạn tâm lý gây ra cảm giác buồn bã và mất hứng thú. Trầm cảm học đường có thể nảy sinh trong suốt quãng thời gian đi học. Học sinh, sinh viên thường phải đối mặt với những kỳ thi quan trọng, áp lực và lo lắng về mặt thành tích có thể khiến họ cảm thấy quá tải.

Nếu lo lắng này nếu trôi qua trong vòng vài ngày thì không thực sự đáng ngại nhưng nếu chúng tiếp tục kéo dài trong nhiều tuần liền thì có thể dẫn đến bệnh trầm cảm. Căn bệnh này sẽ ảnh hưởng đến cách trẻ suy nghĩ, cảm nhận và hành xử đôi khi sẽ là những hành động tiêu cực.

Thống kê về bệnh trầm cảm học đường

Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia (NIHM), trầm cảm ở tuổi học đường đang gia tăng. Dưới đây là một số thống kê năm 2016 từ NIMH.

• Ước tính 3,1 triệu thanh thiếu niên từ 12 đến 17 tuổi ở Hoa Kỳ đã có ít nhất một giai đoạn trầm cảm lớn trong năm 2016.
• Con số này chiếm 12,8% dân số Hoa Kỳ trong độ tuổi đó.Tỷ lệ nữ giới mặc trầm cảm học đường nhiều hơn nam (19,4% nữ và 6,4% nam).
• Chỉ 19% người trầm cảm ở lứa tuổi này nhận được sự chăm sóc từ một chuyên gia y tế.

Còn tại Việt Nam đã có một cuộc khảo sát thực tết trên 1.727 học sinh THCS ở Hà Nội thì có đến 25,76% trên tổng số học sinh có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Một cuộc khảo sát khác khác chỉ ra rằng có 20,65% học sinh lớp 1 có lo âu học đường ở mức độ vừa, trong đó tình huống kiểm tra kiến thức trên lớp học là nguyên nhân lớn nhất.

Trong một nghiên cứu về mối quan hệ giữa kỹ năng quản lý thời gian và stress trong học tập của học sinh lớp 12, do một khoa Tâm lý – Giáo dục, trường ĐH Sư phạm – ĐH Huế thực hiện, kết quả cho thấy hầu hết học sinh lớp 12 trường THPT chuyên Quốc học Huế đều đã từng trải nghiệm stress trong học tập ở mức độ tương đối cao.

Gần 100% các em cho biết thường xuyên phải học tập và làm việc trong cả ngày nghỉ. Gần 20% trong số đó thường học tập và làm việc mà quên ăn, không có thời gian tập thể dục và nghỉ ngơi, thư giãn. Đặc biệt, hơn 53% các em tiết lộ rằng chỉ toàn nói chuyện về công việc, việc học tập trong các cuộc họp mặt, tề tựu với người thân và bạn bè….

Đây là những thống kê đáng lo ngại. Cùng chúng tôi đi tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến tình trạng trầm cảm học đường.

>> Tham khảo: Trầm cảm tuổi dậy thì

Thực trạng trầm cảm ở học sinh, sinh viên

Theo thống kê của bệnh viện tâm thần trung ương thì trong tổng số 5.000 người có biểu hiện bất bình thường đến khám, tư vấn thì có đến 30% là học sinh, sinh viên. Còn theo điều tra của bệnh viện nhi TW tại một số trường học thì cũng có tới 20% học sinh có biểu hiện lo lắng, rối loạn tâm trí, hay còn gọi là trầm cảm. Và các con số này đều có xu hướng tăng thêm theo thời gian

Còn theo một cuộc khảo sát trên 1.727 học sinh THCS tại hà nội thì có 25.76% học sinh có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Và 20,65% học sinh lớp 1 có lo âu học đường ở mức độ vừa, trong đó tình huống kiểm tra kiến thức trên lớp học là nguyên nhân lớn nhất.

Đó là các con số ở học sinh còn ở sinh viên thì một số nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra thế hệ sinh viên ngày nay có nguy cơ bị lo âu và trầm cảm rất cao. Nguyên nhân chủ yếu là do các em chưa chuẩn bị sẵn tinh thần cho cuộc sống sinh viên, cùng với đó là các vấn đề về tiền bạc và cơ hội việc làm bị giảm đi. Ngoài ra sinh viên bị trầm cảm còn do lạm dụng chất hóa học, chất kích thích, lối sống không lành mạnh…

>>Nhận diện trầm cảm ở trẻ em qua bài viết: Trầm cảm ở trẻ em

Nguyên nhân gây trầm cảm học đường

Yếu tố tâm lý – xã hội

Rối loạn trầm cảm có thể là kết quả của nhiều yếu tố. Trong đó yếu tố tâm lý – xã hội là một trong những nguyên nhân phổ biến khởi phát bệnh trầm cảm học đường.

Đây còn là giai đoạn các em sẽ bước vào thời kỳ dậy thì nên tâm sinh lý ở khoảng thời gian này đang thay đổi và chưa có đủ khả năng nhận thức toàn diện về một vấn đề gặp phải. Vì vậy nên dễ bị ảnh hưởng từ chính những suy nghĩ tiêu cực, ảnh hưởng đến cảm xúc và hành vi cá nhân. Trong trường hợp này nếu không được định hướng đúng thì những suy nghĩ và hành vi tiêu cực sẽ ám ảnh các em gây nên những hành động đáng tiếc.

Bạo lực học đường

Tình trạng bạo lực học đường không còn quá xa lạ nữa. Các hình thức bạo lực như: bắt nạt bạn cùng lớp, cùng trường, thậm chí là cả đánh ghen, gato với những người đẹp hơn, giỏi hơn, nói xấu, bêu rếu. Ngày nay, mạng xã hội phát triển, việc bạo lực học đường còn phổ biến cả trên các trang mạng đó là việc lập hội trên các trang mạng cộng đồng, tập trung nói xấu, bêu rếu một bạn nào đó trong lớp, trong trường. Còn ở ngoài đời, nhiều trẻ nghèo hoặc mắc những căn bệnh quái dị thường bị trêu trọc, hoặc bị tẩy chay, cô lập, không ai chơi cùng, thậm chí còn bị đánh tập thể ngay tại trường học.

Áp lực học tập

Những áp lực học tập căng thẳng do cha mẹ, đặc biệt là vào mùa thi cử cũng khiến cho các em phải chịu nhiều lo lắng, rối loạn tinh thần. Không những thầy cô giáo mà nhiều bậc cha mẹ cũng kỳ vọng quá nhiều vào con mình, điều này cũng tạo áp lực lớn cho con. Người lớn thường quá áp đặt, không có sự thấu hiểu, chỉ bắt con làm theo ý mình sẽ dẫn đến cảm giác chán nản và xử lý sự việc rất tiêu cực.

Thói quen sống thiếu lành mạnh

Ngoài ra, những thói quen sống không lành mạnh, chẳng hạn như: những thói quen xấu thường gặp phải ở lứa tuổi này là hút thuốc lá, uống rượu, không hoặc ít tập luyện thể thao hay những thói quen không tốt khi ngủ (thức quá khuya, ngủ dậy muộn), nghiện chơi điện tử ảnh hưởng đến chất lượng học tập, sức khỏe,… là một nguyên nhân gây suy giảm sức khỏe, suy nhược thần kinh dẫn đến trầm cảm.

Thiếu sự quan tâm của gia đình, bạn bè

Cuộc sống bận rộn khiến cho rất nhiều phụ huynh lao vào vòng xoáy của công việc, giao tiếp xã hội mà thiếu đi sự quan tâm đến con cái khiến con có cảm giác cô đơn, buồn chán, cảm thấy bố mẹ không yêu thương mình. Hoặc sống xa gia đình, không đạt kỳ vọng của bố mẹ… cũng là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm. Sự thay đổi trong các mối quan hệ bạn bè cũng là yếu tố stress dẫn đến các bệnh lý về tâm thần. Có thể chỉ là một giai đoạn nhưng đôi khi cũng kéo dài tùy theo ý chí và sự nỗ lực của bản thân.

>>Xem thêm bài viết: Trầm cảm rối loạn cảm xúc theo mùa

Do yếu tố di truyền

Những người có người thân bị trầm cảm thường có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn so với những người bình thường.

Bị ám ảnh về tinh thần

Bị ám ảnh những đau thương từ lúc nhỏ cũng là nguyên nhân khiến các em bị trầm cảm. Những việc đau thương thời thơ ấu như bị lạm dụng thể xác và tinh thần, người thân qua đời, cha mẹ li hôn … gây thay đổi trong não bộ, khiến các em ở lứa tuổi học đường dễ bị trầm cảm.

Xem thêm: Dấu hiệu trầm cảm tuổi dậy thì

Một số biểu hiện trầm cảm của học sinh, sinh viên

• Biểu hiện mất ngủ: Đây là biểu hiện phổ biến nhất khi học sinh, sinh viên bị trầm cảm, khi đó người bệnh thường khó vào giấc ngủ hoặc tỉnh dậy vào giữa giấc và cuối giấc sau đó rất khó để ngủ lại
• Biểu hiện chán ăn: Khi căng thẳng thần kinh, stress sẽ khiến người bệnh mất cảm giác ăn ngon, lâu dần dẫn đến chán ăn
• Mệt mỏi: Khi mắc trầm cảm các em học sinh, sinh viên thường có biểu hiện mệt mỏi, uể oải, nhất là vào các buổi sáng. Đến buổi chiều cảm giác mệt mỏi này có thể giảm hơn chút ít nhưng vẫn còn rõ rệt. Cảm giác mệt mỏi này là nguyên nhân khiến các em học sinh, sinh viên học hành sa sút
• Gặp khó khăn khi tập trung vào việc gì đó: Bị mắc trầm cảm khiến các em học sinh, sinh viên khó có thể tập trung vào một việc gì đó, khó có thể ghi nhớ… dẫn đến kết quả học tập giảm sút.
• Luôn nghĩ bản thân mình kém cỏi, vô dụng, ý nghĩ chán nản, buông xuôi: Người bệnh mắc trầm cảm thường có suy nghĩ bi quan về bản thân, luôn cảm thấy bản thân mình vô dụng, kém cỏi từ đó có ý nghĩ buông xuôi mọi thứ, thậm chí là có cả ý định tự tử
• Cảm giác buồn rầu, khó chịu, dễ cáu gắt: Tâm lý không ổn định, căng thẳng, mệt mỏi khiến người bệnh khó chịu, dễ cáu gắt với cả những vấn đề bình thường
• Biểu hiện bứt rứt, lo lắng vô cớ: Khi mắc trầm cảm thì người bệnh thường đứng ngồi không yên, luôn có cảm giác bứt rứt, khó chịu và thường xuyên cảm thấy lo lắng không có lý do
• Người bệnh có ý định muốn chết hoặc có hành vi tự sát: Các em học sinh, sinh viên bị trầm cảm sẽ có tất cả các triệu chứng như mất ngủ, mệt mỏi, căng thẳng, khó tập trung…và đặc biệt là tâm trạng bi quan, suy nghĩ tiêu cực, muốn chết đi cho nhẹ gánh từ đó ý định tự sát cứ ám ảnh trong đầu và gây nên những hậu quả đáng tiếc.

Phương pháp hạn chế trầm cảm ở học sinh, sinh viên hiệu quả

• Thường xuyên tập thể dục thể thao nhằm nâng cao sức khỏe
• Có thể tập các bài tập thiền định giúp thư giãn cơ thể, giảm bớt căng thẳng
• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, hạn chế sử dụng bia rượu, các chất kích thích
• Học cách suy nghĩ đơn giản hơn về cuộc sống
• Tích cực tham gia các hoạt động từ thiện để thấy được ý nghĩa của cuộc sống
• Làm những công việc mà mình cảm thấy thích thú như nấu ăn, đọc sách, du lịch…
• Các bậc phụ huynh và thầy cô giáo cũng cần quan tâm, chia sẻ với các em học sinh nhiều hơn, đồng hành cùng các em vượt qua những bất ổn tâm lý, thoát khỏi trầm cảm

Xem Thêm: Rối loạn lo âu lan tỏa

Lời khuyên cho cha mẹ

Khuyến khích tự chăm sóc: Ở nhà cần tạo cho con những thói quen lành mạnh cả về ăn uống, chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi, học tập, vận động thể dục. Từ đó, khi sống xa nhà, khi đi học đại học con sẽ có những thói quen tốt để tự chăm sóc cho bản thân.

Luôn lắng nghe, chia sẻ với con: Việc lắng nghe, chia sẻ, quan tâm sẽ giúp con giải tỏa được những khúc mắc trong long. Đừng làm lơ với những tâm sự của con để con có thói quen kể tất cả những việc dù là nhỏ nhất cho cha mẹ nghe khiến con luôn có cảm giác được yêu thương và không bị cô đơn.

Đừng nổi giận: Thay vì trừng phạt con mỗi khi con sai phạm thì cần nói chuyện với con để chỉ ra lỗi sai và giúp con đưa ra giải pháp, phương án tốt nhất để thực hiện việc đó. Bởi việc la mắng sẽ gia tang thêm áp lực tâm lý.

Xem thêm thông tin về bệnh trầm cảm:

Bệnh trầm cảm ẩn

Bệnh trầm cảm sau sinh 

Thuốc chống trầm cảm phổ biến và lưu ý khi dùng